Μεταπηδήστε στο περιεχόμενο
Αρχική » Σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές για την αντιμετώπιση της αποφρακτικής καλοήθους  υπερπλασίας του προστάτη

Σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές για την αντιμετώπιση της αποφρακτικής καλοήθους  υπερπλασίας του προστάτη

γράφει 0 Σπυρόπουλος Α. Ευάγγελος

Υποναύαρχος (ΥΙ) ΠΝ εα

Σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές για την αντιμετώπιση της αποφρακτικής καλοήθους  υπερπλασίας του προστάτη, σύμφωνα με τις τρέχουσες διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες.

Η χειρουργική θεραπεία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της διαχείρισης ασθενών με συμπτωματολογία αποφρακτικού τύπου από το κατώτερο ουροποιητικό (ΣΚΟ) συνεπεία καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη (ΚΥΠ). Τις κύριες ενδείξεις εφαρμογής της αποτελούν: υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις και/ή αιματουρίες που αποδίδονται στην ΚΥΠ, λιθίαση και προιούσα δυσλειτουργία της ουροδόχου κύστης (σταδιακή μείωση της ικανότητας αποθήκευσης ούρων με χαμηλές ενδοκυστικές πιέσεις), έκπτωση της νεφρικής  λειτουργίας καθώς και συμπτωματολογία που δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στην φαρμακευτική αγωγή ή στην οποία δεν προσαρμόζεται ο ασθενής. Η διουρηθρική  προστατεκτομή (ενδοσκοπικά, διά μέσου της ουρήθρας χωρίς ανοικτή χειρουργική τομή) [TURP] αποτέλεσε για πολλές δεκαετίες και παραμένει η πιο συχνά διδασκόμενη και χρησιμοποιούμενη μέθοδος για τη θεραπεία της συμπτωματικής ΚΥΠ, αυτή γιά την οποία σχεδόν όλοι οι χειρουργοί ουρολόγοι διαθέτουν εμπειρία και ικανότητα να διενεργούν, καθώς και  το  πρότυπο αναφοράς με το οποίο συγκρίνονται όλες οι μετέπειτα αναπτυχθείσες χειρουργικές τεχνικές για την θεραπεία της ΚΥΠ. Με την επιτυχή εφαρμογή της TURP επιτυγχάνεται συνήθως ταχεία ανακούφιση των ασθενών  σημαντική μείωση της έντασης και/η εξάλειψη  των συμπτωμάτων αποφρακτικής ούρησης που σχετίζονται με ΚΥΠ  όπως, συχνή/επείγουσα ανάγκη για ούρηση, δυσκολία έναρξης, παρατεταμένη ούρηση, νυκτουρία, διακοπτόμενη ούρηση, αίσθηση ατελούς κένωσης της κύστης, ουρολοιμώξεις. Με την αλματώδη πρόοδο της τεχνολογίας, κατά τα τελευταία έτη έχουν αναπτυχθεί νεώτερες καινοτόμες τεχνικές που στοχεύουν να αποτελέσουν ασφαλή και αποτελεσματική εναλλακτική πρόταση στην TURP.  Γενικά, οι σύγχρονες μέθοδοι επεμβατικής αντιμετώπισης της συμπτωματικής καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη αδένα, περιλαμβάνουν πέντε κατηγορίες χειρουργικών επεμβάσεων που στοχεύουν σε μείωσης της αντίστασης στην ροή των ούρων που προβάλλει το αδένωμα του προστάτη:

  1. 1. Εκτομή (resection).
  2. Εκπυρήνιση (enucleation).
  3. Ατμοποίηση – Εξάχνωση (vaporization).
  4. Εναλλακτικές τεχνικές αφαίρεσης ( ablative techniques) και
  5. Μη αφαιρετικές τεχνικές (non ablative techniques).

Στην συνέχεια, παρατίθενται συνοπτικά οι σύγχρονες μέθοδοι χειρουργικής αντιμετώπισης της αποφρακτικής ΚΥΠ και οι συστάσεις (recommendations) για την κλινική εφαρμογή τους, με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαικής Ουρολογικής Εταιρείας έκδοση 2023 (EAU Guidelines 2023)[1] καθώς και τις αντίστοιχες οδηγίες της Αμερικανικής Ουρολογικής Ενωσης (AUA Guidelines 2021) [2].

  1. Εκτομή του προστάτη (αποφρακτικού αδενώματος)

1α. Μονοπολική και διπολική διουρηθρική εκτομή του προστάτη

Η διουρηθρική εκτομή του προστάτη (Trans-Urethral Resection of Prostate – TURP) πραγματοποιείται με δύο τεχνικές: μονοπολική TURP  και διπολική ή TURIS. Η μονοπολική TURP θεωρείται από μακρού χρόνου ως η τεχνική αναφοράς για τη χειρουργική αντιμετώπιση της αποφρακτικής νόσου του προστάτη, που στοχεύει στην αφαίρεση ιστού από την κεντρική μοίρα του αδένα (μεταβατική ζώνη) και την δημιουργία ευρείας κοιλότητας στην προστατική μοίρα της ουρήθρας.  Ισχύει Ισχυρή σύσταση (Strong recommendation) εφαρμογής διπολικής (TURIS) ή μονοπολικής (TURP) διουρηθρικής εκτομής του προστάτη για τη θεραπεία μέτριου έως σοβαρού βαθμού συμπτωματολογίας αποφρακτικού τύπου ούρησης  σε άνδρες με μέγεθος προστάτη 30-80 mL.

1β. Εκτομή του προστάτη με χρήση Laser

Ισχύει Ασθενής σύσταση (Weak recommendation) εφαρμογής της εκτομής του προστάτη με λέιζερ Tm:YAG (Θούλιο: Υττριο-Αλουμίνιο-Γρανάτη) ως μεθόδου εναλλακτικής της διουρηθρικής προστατεκτομής.

1γ. Διουρηθρική διατομή του προστάτη

Περιλαμβάνει διατομή του αυχένα (στομίου εξόδου) της ουροδόχου κύστης με χρήση μονοπολικού ηλεκτροκαυτηριασμού ή λέιζερ Holmium, χωρίς αφαίρεση ιστού.  Ισχύει Ισχυρή σύσταση εφαρμογής  της διουρηθρικής διατομής του αυχένα κύστεως για την αντιμετώπιση μέτριας έως σοβαρής ΣΚΟ/ΚΥΠ σε άνδρες με μέγεθος προστάτη <30 mL  χωρίς μέσο λοβό.

  1. Εκπυρήνιση του προστάτη (αποφρακτικού αδενώματος)

2α. Ανοικτή προστατεκτομή

Είναι η παλαιότερη χειρουργική θεραπεία για μέτρια έως σοβαρή ΣΚΟ/ΚΥΠ και σημαντικά διογκωμένους προστάτες (>80-100 mL). Η διεγχειρητική ασφάλεια και υψηλή μακροπρόθεσμη λειτουργική αποτελεσματικότητα της τεχνικής έχουν από μακρού χρόνου τεκμηριωθεί επαρκώς. Ισχύει Ισχυρή σύσταση διενέργειας ανοικτής προστατεκτομής για τη θεραπεία μέτριου έως σοβαρού βαθμού ΣΚΟ/ΚΥΠ σε άνδρες με μέγεθος προστάτη >80mL, ιδιαίτερα όταν δεν είναι διαθέσιμη η τεχνολογία εκπυρήνισης του αδενώματος με διπολική διαθερμία ή λέιζερ Holmium.

2β. Διπολική διουρηθρική εκπυρήνιση του προστάτη

Ισχύει Ασθενής σύσταση εφαρμογής της διπολικής διουρηθρικής (πλασμακινητικής) εκπυρήνισης του αποφρακτικού αδενώματος σε άνδρες με μέτρια έως σοβαρή ΣΚΟ/ΚΥΠ ως εναλλακτική λύση στη διουρηθρική εκτομή του προστάτη.

2γ. Εκπυρήνιση με χρήση Holmium Laser – (HoLEP)

Ισχύει Ισχυρή σύσταση εφαρμογής της τεχνικής HoLEP με λέιζερ Ho:YAG γιά εκπυρήνιση του προστατικού αδενώματος σε άνδρες με μέτριου έως σοβαρού βαθμού ΣΚΟ/ΚΥΠ  ως εναλλακτικής της διουρηθρικής ή ανοικτής προστατεκτομής.

2δ. Εκπυρήνιση με χρήση Laser Θούλιο:Υττριο-Αλουμίνιο-Γρανάτης (Tm:YAG)

Ισχύει Ασθενής σύσταση εφαρμογής της μεθόδου εκπυρήνισης του προστάτη χρησιμοποιώντας Laser Tm:YAG σε άνδρες με μέτρια έως σοβαρή ΣΚΟ/ΚΥΠ ως εναλλακτική της διουρηθρικής εκτομής του προστάτη, την διπολική διουρηθρική (TURIS) ή με Holmium Laser εκπυρήνιση καθώς και στους ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτικά ή αντιαιμοπεταλιακή θεραπεία.

2ε. Εκπυρήνιση με χρήση Διοδικού Laser  (DiLEP)

Ισχύει Ασθενής σύσταση χρησιμοποίησης της μεθόδου εκπυρήνισης του προστάτη με διοδικό λέιζερ σε άνδρες με μέτρια έως σοβαρή ΣΚΟ/ΚΥΠ ως εναλλακτική τεχνική της διπολικής διουρηθρικής (TURIS) εκπυρήνισης ή της διπολικής διουρηθρικής εκτομής του προστάτη.

2στ. Τεχνικές εκπυρήνισης υπό διερεύνηση

Ελάχιστα επεμβατική απλή προστατεκτομή

Ο όρος αναφέρεται στην λαπαροσκοπική απλή προστατεκτομή  και την ρομποτικά υποβοηθούμενη λαπαροσκοπική απλή προστατεκτομή. Και οι δύο μέθοδοι βασίζονται και ακολουθούν απο αποψη τεχνικής μεθοδολογίας τα χειρουργικά βήματα της ανοικτής απλής προστατεκτομής. Απαιτούνται περαιτέρω μελέτες γιά ασφαλή τεκμηρίωση της κλινικής χρησιμότητας και εφαρμοσιμότητας των τεχνικών αυτών.

Εκπυρήνιση με λέιζερ 532 nm («Πράσινου φωτός» – «Greenlight»)

Εως τώρα ομως, δεν έχουν δημοσιευθεί αξιόπιστες μελέτες αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας και κλινικής εφαρμοσιμότητας της μεθόδου.

  1. Ατμοποίηση (εξάχνωση) του προστατικού ιστού (αδενώματος του προστάτη)

3α. Διπολική διουρηθρική ατμοποίηση  του προστάτη (TURIS τεχνική)

Βασίζεται στην χρήση ειδικού διπολικού ηλεκτροδίου («μανιτάρι») πού, όταν τίθεται σε ελάχιστη άμεση επαφή με τον προστάτη (σχεδόν επαφή-τεχνική αιώρησης), εκλύεται μεγάλη ποσότητα θερμότητας και δημιουργείται πεδίο πλάσματος (λεπτό στρώμα σωματιδίων ιονισμού – «τέταρτη» κατάσταση της ύλης) υψηλής ενέργειας, που έχει ως αποτέλεσμα  την ατμοποίηση του προστατικού ιστού κατά λεπτές στιβάδες χωρίς να επηρεάζονται τα βαθύτερα στρώματα ενώ, παράλληλα, επιτυγχάνεται ασφαλής αιμόσταση. Ισχύει ασθενής σύσταση εφαρμογής της διπολικής ατμοποίησης του προστάτη ως τεχνικής εναλλακτικής της κλασσικής διουρηθρικής προστατεκτομής (TURP) για την  χειρουργική αντιμετώπιση της μέτριου/σοβαρού βαθμού συμπτωματολογίας από το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα σε άνδρες με όγκο προστάτη 30-80 mL.

3β. Φωτοεκλεκτική εξάχνωση/ατμοποίηση του προστάτη με “Greenlight” λέιζερ.

Κύριος στόχος της τεχνικής είναι η μείωση του όγκου του αδενώματος του προστάτη και η δημιουργία κοιλότητας στην προστατική ουρήθρα, η οποία θα εξασφαλίσει την ακώλυτη ροή ούρων. Ισχύει ισχυρή σύσταση για εφαρμογή της τεχνικής φωτοεξάχνωσης του προστάτη με χρήση λέιζερ «πράσινου φωτός» (Greenlight) και σε άνδρες με μέτριου έως σοβαρού βαθμού ΣΚΟ και όγκο αδενώματος 30-80 mL ως εναλλακτική της διουρηθρικής εκτομής και ασθενής σύσταση για τη θεραπεία ασθενών που λαμβάνουν αντιαιμοπεταλιακή ή αντιπηκτική αγωγή την οποία δεν μπορούν να διακόψουν και με όγκο προστάτη < 80 mL.

3γ. Τεχνικές εξάχνωσης / ατμοποίησης υπό διερεύνηση

Εξάxνωση/ατμοποίηση του προστάτη με διοδικό λέιζερ  (Diode laser)

Εμφανίζει παρόμοια ποσοστά βελτίωσης των παραμέτρων ούρησης και υψηλή διεγχειρητική ασφάλεια κυρίως οσον αφορά την αιμόσταση ενώ, ο χρόνος διατήρησης του καθετήρα και η διάρκεια νοσηλείας είναι μικρότερα σε σύγκριση με την κλασσική διουρηθρική προστατεκτομή. Η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων και συστάσεων για την αποτελεσματικότητα της τεχνικής χρήζει περαιτέρω συστηματικής διερεύνησης πριν την ευρεία κλινική εφαρμογή της.

  1. Εναλλακτικές τεχνικές αφαίρεσης του προστατικού αδενώματος

4α. Διουρηθρική θεραπεία  με μικροκύματα (Transurethral Microwave Therapy) [Εικόνα-1].

Αποτελεί μία από τις πρωτοπoριακές μεθόδους ελάσσονος επεμβατικότητας γιά την αντιμετώπιση της αποφρακτικής διόγκωσης του προστάτη που περιγράφηκε πρίν από 25 χρόνια περίπου και ο μηχανισμός δράσης της βασίζεται στην μεταφορά ενέργειας ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων στον προστάτη που μετατρέπεται σε θερμότητα και εχει ως αποτέλεσμα την πηκτική νέκρωση τμήματος του προστατικού αδενώματος. Η ισχύουσα σύσταση εφαρμογής της (ασθενής και υπό όρους) είναι οτι «θα μπορούσε» να χρησιμοποιηθεί σε μέτριου βαθμού διόγκωση του προστάτη όμως, οι μεταγενέστερες τεχνολογικές εξελίξεις στο πεδίο των ελάχιστα επεμβατικών, φαίνεται οτι σταδιακά την έχουν σημαντικά παραγκωνίσει.

4β. Διουρηθρική αφαίρεση προστάτη με ραδιοσυχνότητες (Trans Urethral Needle Ablation -ΤUNA)

Σήμερα, δεν ισχύει σύσταση εφαρμογής της μεθόδου.

4γ. Αφαίρεση προστατικού ιστού με ρομποτικά καθοδηγούμενη υδροβολή (Aquablation) – [ Robotic Waterjet Treatment  : σύστημα AquaBeam© ] [Εικόνα-2].

Το ρομποτικό σύστημα AquaBeam βασίζεται  στην αρχή της υδροβολής για την απομάκρυνση μέρους του προστατικού αδενώματος, ενώ διατηρούνται αθικτα τα αιμοφόρα αγγεία και η κάψα του προστάτη. Ισχύει ασθενής σύσταση γιά την εφαρμογή της μεθόδου ως εναλλακτική θεραπεία της διουρηθρικής προστατεκτομής (TURP) σε ασθενείς με μέτρια έως σοβαρού βαθμού συμπτωματολογία ούρησης και όγκο προστάτη 30-80 mL και ισχυρή σύσταση γιά την ανάγκη προεγχειρητικής ενημέρωσης των ασθενών γιά την πιθανότητα μετεγχειρητικής αιμορραγίας, την έλλειψη δεδομένων μακροχρόνιας παρακολούθησης καθώς και ότι η μέθοδος παραμένει υπό διερεύνηση.

4δ. Εμβολισμός της προστατικής αρτηρίας

Η μέθοδος αποσκοπεί στην ισχαιμία, νέκρωση και συρρίκνωση τμήματος του προστάτη και εκτελείται ως ημερήσια επέμβαση υπό τοπική αναισθησία, με παρακέντηση της μηριαίας ή της κερκιδικής αρτηρίας. Ισχύει ασθενής σύσταση διενέργειας εμβολισμού της προστατικής αρτηρίας σε άνδρες με μέτρια έως σοβαρή ΣΚΟ που επιθυμούν ελάχιστα επεμβατικές θεραπευτικές επιλογές και αποδέχονται λιγότερο ικανοποιητικό αποτέλεσμα σε σύγκριση με τη διουρηθρική εκτομή του προστάτη και ισχυρή σύσταση διενέργειας της επέμβασης αυτής σε εξειδικευμένες νοσηλευτικές μονάδες που διαθέτουν διεπιστημονική ομάδα για την επιλογή των κατάλληλων ασθενών οι οποίοι ενημερώνονται εκτενώς ότι ο εμβολισμός της προστατικής αρτηρίας παραμένει θεραπευτική επιλογή υπό μελέτη και δίνουν την συγκατάθεση τους.

4ε. Εναλλακτικές τεχνικές αφαίρεσης υπό διερεύνηση

Θερμική θεραπεία του προστάτη με υδρατμούς (ατμοθεραπεία): Το σύστημα Rezum©    [Εικόνα-3].

Η αρχή λειτουργίας βασίζεται στο φυσικό φαινόμενο της συναγωγής θερμότητας (thermal convection) δηλαδή, την ταχεία μεταφορά θερμικής ενέργειας από ένα υλικό με υψηλή σε άλλο με χαμηλότερη θερμότητα. Με χρήση ραδιοσυχνοτήτων υψηλής ισχύος το σύστημα Rezum δημιουργεί και αποθηκεύει θερμική ενέργεια υπό την μορφή υδρατμών  που μεταφέρεται και εγχέεται στον προστάτη μέσω ειδικής διουρηθρικής βελόνας. Στην συνέχεια, ο ατμός διαχέεται στον προστατικό ιστό όπου και απελευθερώνει αποθηκευμένη θερμική ενέργεια υψηλής ισχύος, με αποτέλεσμα νέκρωση των κυτταρικών στοιχείων, αποδόμηση της αρχιτεκτονικής του προστάτη και σταδιακά, μετά παρέλευση 1-3 μηνών, συρρίκνωση και διάνοιξη του αυλού της ουρήθρας. Ισχύει μέτρια ισχύος σύσταση (χαμηλό επίπεδο υποστηρικτικών αποδεικτικών στοιχείων) διενέργειας ατμοθεραπείας ως θεραπευτική επιλογή σε ασθενείς με  αποφρακτική διόγκωση προστάτη μεγέθους 30-80cc και ασθενής σύσταση εφαρμογής σε επιλεγμένους ασθενείς που επιθυμούν διατήρηση της εκσπερματιστικής λειτουργίας.

  1. Μη αφαιρετικές τεχνικές

5α. Μηχανική διάταση της προστατικής ουρήθρας (Prostatic Urethral Lift) : το σύστημα Urolift©     [Εικόνα-4].

Με την τεχνική αυτή, οι διογκωμένοι πλάγιοι λοβοί του προστάτη συμπιέζονται/απωθούνται από μικρά, αυτοσυγκρατούμενα εμφυτεύματα δίκην «καρφίδων» νιτινόλης (κράμα νικελίου/τιτανίου) που τοποθετούνται ενδοσκοπικά και παραμένουν μόνιμα στον προστατικό ιστό. Με αποτέλεσμα την διάταση και διάνοιξη της προστατικής ουρήθρας, που εξασφαλίζει   την ελεύθερη ροή ούρων. Ισχύει ισχυρή σύσταση διάτασης της προστατικής ουρήθρας με το σύστημα Urolift σε άνδρες που επιθυμούν διατήρηση της εκσπερμάτισης και με μέγεθος προστάτη <70ml χωρίς μέσο λοβό.

3β. Ενδοπροστατική έγχυση ουσιών

Τα έως τώρα κλινικά δεδομένα δεν έχουν καταδείξει σημαντική θετική επίδραση στην ούρηση, απαιτούνται όμως περαιτέρω κλινικές μελέτες για εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Κατά συνέπεια, υπάρχει ισχυρή σύσταση (strong recommendation) να μην εφαρμόζεται η ενδοπροστατική θεραπεία με ενέσεις (κυρίως αλλαντοτοξίνης-Α / BOTOX) σε ασθενείς με συμπτωματική αποφρακτική διόγκωση προστάτη.

3γ. Μη αφαιρετικές τεχνικές υπό διερεύνηση

Σύστημα iTIND©  [Εικόνα-5]

Αποτελεί προσωρινά (γιά 5-7 ημέρες) ενδοσκοπικά εμφυτευόμενη συσκευή σχεδιασμένη για την αναδιαμόρφωση του αυχένα της ουροδόχου κύστης και της προστατικής ουρήθρας που αποτελείται από τρία επιμήκη σύρματα νιτινόλης (κράμα νικελίου/τιτανίου) και ιδιας σύστασης κεντρικό νήμα/σύρμα συγκράτησης (αγκύρωσης) και απελευθέρωσης που φέρει πλαστική επικάλυψη. Τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές που συγκρίνουν το iTIND με τεχνικές αναφοράς βρίσκονται σε εξέλιξη και ως εκ τούτου, προς το παρόν, δεν έχουν εκδοθεί ασφαλείς συστάσεις για την κλινική εφαρμογή της.

Συμπερασματικά, η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας της αποφρακτικής καλοήθους διόγκωσης του προστάτη (φαρμακευτική, χειρουργική, μη επεμβατική) εξαρτάται από τα δεδομένα της αξιολόγησης του ασθενούς και την ικανότητα της θεραπείας να επιφέρει δραστικές αλλαγές σε αυτά, τις θεραπευτικές προτιμήσεις του κάθε ασθενούς και τις ρεαλιστικές προσδοκίες που πρέπει να ικανοποιηθούν ως πρός την ταχύτητα βελτίωσης των συμπτωμάτων, την αποτελεσματικότητα και τις παρενέργειες της μεθόδου, την βελτίωση της ποιότητας ζωής και την διαχρονική εξέλιξη της νόσου. Οσον αφορά ειδικότερα στην επιλογή της χειρουργικής τεχνικής, αυτή εξαρτάται από το μέγεθος του προστάτη, τις συννοσηρότητες του ασθενούς, την δυνατότητα λήψης αναισθησίας, τις προτιμήσεις των ασθενών και την προθυμία τους (ενημερωμένη συγκατάθεση) να αποδεχτούν συγκεκριμένες παρενέργειες που σχετίζονται με τη χειρουργική επέμβαση, τη διαθεσιμότητα του χειρουργικού εξοπλισμού και την εμπειρία του χειρουργού με τις ποικίλες διατιθέμενες σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές.

 

Βασική Βιβλιογραφία

  1. EAU Guidelines on the management of Non-Neurogenic Male Lower Urinary Tract Symptoms (LUTS), incl. Benign Prostatic Obstruction (BPO): European Association of Urology 202
  2. Guideline on the Management of Lower Urinary Tract Symptoms Attributed to Benign Prostatic Hyperplasia: American Urological Association 2021 (Approved by the AUA Board of Directors August 2021)

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΩΝ ΟΔΗΓΙΩΝ:

  • Ισχυρή: βασίζεται σε κλινικές μελέτες καλής ποιότητας (πολυκεντρικές, τυχαιοποιημένες) που συνεχώς επανεκτιμούν την συγκεκριμένη οδηγία.
  • Ασθενής: σύσταση παρά την ελλειψη κλινικών μελετών καλής ποιότητας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  1. EAU Guidelines on the management of Non-Neurogenic Male Lower Urinary Tract Symptoms (LUTS), incl. Benign Prostatic Obstruction (BPO): European Association of Urology 2022
  2. Guideline on the Management of Lower Urinary Tract Symptoms Attributed to Benign Prostatic Hyperplasia: American Urological Association 2021 (Approved by the AUA Board of Directors August 2021).

 

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ

Σπυρόπουλος Α. Ευάγγελος

Υποναύαρχος (ΥΙ) ΠΝ εα

Χειρουργός Ουρολόγος

Διδάκτωρ Ιατρικής ΕΚΠΑ

τ.Διευθυντής Ουρολογικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών

Συνεργάτης Νοσοκομείου «ΡΕΑ»